Το Ultimatum Game είναι ένα πείραμα στη θεωρία παιγνίων που χρησιμοποιείται για να μελετηθεί η συμπεριφορά των ανθρώπων όσον αφορά τη δικαιοσύνη και τη λήψη αποφάσεων υπό συνθήκες διαπραγμάτευσης και ανισοκατανομής πόρων. Το παιχνίδι αυτό εισήχθη από τους οικονομολόγους Werner Güth, Rolf Schmittberger, και Bernd Schwarze το 1982.
Περιγραφή του Παιχνιδιού
Το παιχνίδι περιλαμβάνει δύο παίκτες:
- Ο Προτείνων (Proposer): Έχει το δικαίωμα να προτείνει πώς να μοιραστούν ένα συγκεκριμένο ποσό χρημάτων.
- Ο Αποδέκτης (Responder): Πρέπει να αποφασίσει αν θα δεχτεί ή θα απορρίψει την πρόταση του προτείνοντος.
Η διαδικασία έχει ως εξής:
- Ο προτείνων λαμβάνει ένα ποσό χρημάτων (π.χ., 10 €) και πρέπει να προτείνει έναν τρόπο να μοιραστεί το ποσό αυτό με τον αποδέκτη.
- Ο αποδέκτης μπορεί είτε να δεχτεί είτε να απορρίψει την πρόταση.
- Αν ο αποδέκτης δεχτεί, τα χρήματα μοιράζονται σύμφωνα με την πρόταση.
- Αν ο αποδέκτης απορρίψει, κανένας από τους δύο παίκτες δεν λαμβάνει χρήματα.
Θεωρητικές Προβλέψεις και Πραγματικά Αποτελέσματα
Θεωρητική Προσέγγιση: Σύμφωνα με την κλασική οικονομική θεωρία, οι άνθρωποι είναι ορθολογικοί και επιδιώκουν να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους. Με αυτή την προσέγγιση, ο προτείνων θα πρέπει να προσφέρει ένα ελάχιστο ποσό (π.χ., 1 €) στον αποδέκτη και να κρατήσει τα υπόλοιπα (9 €) για τον εαυτό του, και ο αποδέκτης θα πρέπει να δεχτεί οποιαδήποτε θετική πρόταση, διότι ακόμα και το ελάχιστο ποσό είναι καλύτερο από το τίποτα.
Πραγματικά Αποτελέσματα: Στην πράξη, οι άνθρωποι συχνά απορρίπτουν προτάσεις που θεωρούν άδικες. Στα περισσότερα πειράματα, οι προτείνοντες συνήθως προσφέρουν 30-50% του συνολικού ποσού, και οι αποδέκτες συχνά απορρίπτουν προτάσεις που είναι χαμηλότερες από αυτό το εύρος. Αυτή η συμπεριφορά δείχνει ότι οι άνθρωποι δίνουν μεγάλη σημασία στη δικαιοσύνη και είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουν προσωπικά κέρδη για να τιμωρήσουν αυτό που θεωρούν άδικο.
Ψυχολογικές και Κοινωνικές Επεξηγήσεις
- Αίσθηση Δικαιοσύνης:
- Οι άνθρωποι έχουν έμφυτη την αίσθηση της δικαιοσύνης και συχνά αντιδρούν αρνητικά σε προτάσεις που θεωρούν άνισες ή άδικες.
- Κοινωνικές Προσδοκίες:
- Οι κοινωνικοί κανόνες και οι προσδοκίες μπορεί να επηρεάζουν τις αποφάσεις, καθώς οι άνθρωποι προσπαθούν να συμπεριφέρονται με τρόπο που θεωρείται κοινωνικά αποδεκτός.
- Αντιδραστικότητα (Reciprocity):
- Η επιθυμία να ανταποκριθεί κάποιος με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίστηκε (είτε θετικά είτε αρνητικά) παίζει σημαντικό ρόλο. Αν ο προτείνων είναι γενναιόδωρος, ο αποδέκτης είναι πιο πιθανό να δεχτεί την πρόταση.
Εφαρμογές και Σημασία
Το Ultimatum Game έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλούς τομείς της έρευνας, συμπεριλαμβανομένης της οικονομίας, της ψυχολογίας και της ανθρωπολογίας. Μέσω αυτού, οι επιστήμονες μπορούν να μελετήσουν τις αντιλήψεις για τη δικαιοσύνη, την ανθρώπινη λογική και την κοινωνική συμπεριφορά. Επίσης, παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για τη λήψη αποφάσεων σε καταστάσεις διαπραγμάτευσης και τη διαχείριση των συγκρούσεων.
Υπάρχουν πολλές ενδιαφέρουσες δυναμικές στο The Ultimate Game που πρέπει να προσέχουν οι παίκτες πόκερ (όπως το Nash Equilibrium και πώς αλλάζει το παιχνίδι αν το παίξετε με τον ίδιο αντίπαλο σε πολλά παιχνίδια)
Στο πόκερ, η κατανόηση του Ultimatum Game μπορεί να βοηθήσει τους παίκτες να βελτιώσουν τη στρατηγική τους στις διαπραγματεύσεις και στις κινήσεις που επηρεάζουν τη δυναμική του τραπεζιού, αναγνωρίζοντας τη σημασία της αντίληψης της δικαιοσύνης και της αλληλεπίδρασης μεταξύ των παικτών.
Τα αποτελέσματα του The Ultimatum Game είναι λοιπόν ισχυρή απόδειξη ότι οι άνθρωποι δεν είναι «Homo Economicus» – π.χ. λογικά όντα που θα κάνουν πάντα ό,τι είναι απαραίτητο για να βελτιώσουν το οικονομικό τους κέρδος. Ως παίκτης πόκερ, αν κάποιος σας πρόσφερε 1 € για τίποτα, αυτό είναι τόσο καλό όσο γίνεται με όρους EV, αλλά όταν ανακαλύψετε ότι το άτομο που σας προσφέρει τα χρήματα θα κερδίσει 9 € και θα μπορούσε να σας προσφέρει περισσότερα, έχετε την αίσθηση αδικίας.
Αυτό πιθανότατα εκδηλώνεται καλύτερα στα τραπέζια του πόκερ σε αυτό που ονομάζουμε «περίκληση» όπου κάποιος ενεργεί ενάντια στα συμφέροντά του για τη στιγμιαία χαρά που μπορεί να έρθει με την πιθανή καταστροφή κάποιου.
